استاندارد نصب تابلو های خروج اضطراری
گدر هر ساختمانی، از بیمارستان و مرکز خرید گرفته تا هتل، کارخانه، برج اداری و حتی مجتمع مسکونی، مسئله ایمنی و مدیریت بحران از اولویت های اصلی است. اما بخش بزرگی از ایمنی، به راهیابی و خروج ایمن افراد از ساختمان در شرایط اضطراری وابسته است. تابلوهای خروج اضطراری نقش کلیدی در هدایت سریع، بدون ترس و ازدحام افراد به سمت مسیر خروج دارند؛ مسیری که ممکن است تنها امید به نجات جان در حادثه ای مانند آتش سوزی، انفجار، زلزله یا قطع برق باشد.
متاسفانه بسیاری از سوانح تلخ، به دلیل گمراهی افراد در راهروها و راه پله ها یا دیده نشدن مسیر خروج رخ داده است. به همین دلیل، استاندارد نصب تابلو های خروج اضطراری نه فقط توصیه ای فنی، بلکه یک الزام قانونی و اخلاقی برای مهندسین و کارفرمایان محسوب می شود.
در ادامه، با گسترش و تشریح جزئیات هر بخش، به بررسی کامل استانداردها، اصول طراحی و نصب این تابلوهای حیاتی می پردازیم.
اهمیت تابلوهای خروج اضطراری
تابلو های خروج اضطراری، نخستین راهنمای افراد در شرایط بحران و بی نظمی هستند. تابلو ایمنی و کاربردهای آن در چنین موقعیت هایی به خوبی نمایان می‌شود، چرا که در ثانیه هایی که دود و تاریکی یا ازدحام افراد، هرگونه جهت یابی را دشوار می‌کند، تنها یک تابلو خروج اضطراری با نور مناسب و نشانه گرافیکی واضح می‌تواند مسیر صحیح را به افراد نشان دهد. تجربه های جهانی نشان داده‌اند که ساختمان هایی که این تابلوها را طبق استاندارد نصب کرده‌اند، آمار خروج امن و کاهش تلفات به
مراتب بالاتری داشته‌اند. حضور مستمر و چشم نواز این تابلوها، حس امنیت را در افراد تقویت می‌کند. فردی که مسیر خروج را می‌بیند و نشانه ها را دنبال می‌کند، به جای هجوم بی هدف، با آرامش به سمت در اضطراری هدایت می‌شود. همچنین، رعایت استاندارد نصب این تابلوها طبق مقررات ملی ساختمان، آیین نامه های آتش نشانی و استانداردهای بین‌المللی مانند NFPA و ISO الزامی است. ساختمان هایی که به این موارد توجه نکنند، از نظر ایمنی رد شده و ممکن است حتی مجوز فعالیت دریافت نکنند.
استانداردهای طراحی گرافیکی
طراحی گرافیکی تابلوهای خروج اضطراری باید به گونه ای باشد که در هر شرایطی چه افراد دچار استرس باشند، چه ساختمان در دود و تاریکی فرو رفته باشد به سرعت قابل درک و تشخیص باشد. مهم ترین الزامات گرافیکی عبارتند از:
- استفاده از پیکتوگرام استاندارد:
علامت خروج اضطراری باید با تصویر آدمک در حال حرکت به سوی در یا فلش جهت نما باشد طبق استاندارد ISO 7010 یا نمونه های مشابه ملی. حذف هرگونه نماد غیر ضروری، شلوغی یا نوشته اضافی الزامی است. - وضوح بالا از فاصله زیاد:
تمام اجزای تابلو (متن، فلش، نماد) باید از حداقل فاصله ۲۰ تا ۳۰ متر به راحتی دیده و خوانده شوند. این یعنی ابعاد حروف لاتین و فارسی (مثلاً ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر)، عرض قاب تابلو، و کنتراست رنگی بالا. - سادگی و عدم ابهام:
تابلو باید به شکل “EXIT”، “خروج” یا ترکیب هر دو واژه، بدون هرگونه نوشته اضافی باشد. جهت خروج (چپ، راست، مستقیم یا پایین) باید با فلش کاملاً بزرگ و روشن مشخص شود. - طراحی هماهنگ:
تابلوها باید در کل ساختمان از نظر رنگ، نماد و اندازه یکدست باشند تا افراد به صورت ناخودآگاه، بدون نیاز به فکر کردن، به تابلو بعدی اطمینان کنند و مسیر را دنبال نمایند.
شدت روشنایی تابلوها
در شرایط اضطراری مانند قطع برق یا پر شدن فضا از دود، هرگونه علامتی که فاقد روشنایی کافی باشد، عملاً کارایی خود را از دست می‌دهد. به همین دلیل، رعایت استانداردهای بین‌المللی و مقررات ملی در طراحی و نصب تابلو های خروج اضطراری اهمیت زیادی دارد. یکی از اصلی‌ترین راهکارهای کاهش تصادف در پارکینگ و دیگر فضاهای بسته، تأمین منبع نور پایدار برای تابلوهاست.
این تابلوها باید به چراغ های داخلی مانند LED مجهز باشند و با کمک باتری پشتیبان بتوانند پس از قطع برق، حداقل تا ۹۰ دقیقه روشن باقی بمانند. همچنین شدت نور تولید شده باید به اندازه ای باشد که در تاریکی کامل، حداقل ۵۰ لوکس روشنایی روی سطح تابلو فراهم شود. برای تابلوهای شفاف یا دارای قاب نورانی، این میزان حتی بیشتر نیز توصیه شده است.
در نصب تابلوها باید دقت شود که هیچ شیء یا عنصر دکوری مانع دید مستقیم یا تابش نور آن‌ها نشود و همچنین تداخلی با نورپردازی کلی ساختمان نداشته باشند تا از بازتاب یا ایجاد خیرگی جلوگیری شود. بهره‌گیری از فناوری های نوین مانند LED نیز با توجه به مصرف انرژی پایین و طول عمر بالا، امروزه به عنوان گزینه ای به صرفه و استاندارد در تابلوهای ایمنی استفاده می‌شود.
رنگ و نوشتار تابلوهای خروج اضطراری
رنگ، ترکیب بندی و نوع فونت تابلو، اهمیت ویژه ای در خوانایی و اثربخشی دارند:
- رنگ پس زمینه و نوشته:
بر اساس استاندارد ملی و بیشتر استانداردهای بین المللی، رنگ سبز روشن به عنوان نشانه ایمنی (ایجاد آرامش، اشاره به فضای باز و مسیر بی خطر) برای زمینه تابلو و رنگ سفید برای نوشته یا نماد استفاده می شود. برخی کشورها، در صورت الزام مقررات خاص، رنگ قرمز نیز مجاز می دانند (اما قرمز اغلب مخصوص تابلوهای خطر و ممنوعیت است). - فونت ساده و بزرگ:
حروف باید ساده، بدون تزیین و درشت انتخاب شود. هرگونه فونت فانتزی یا نوشتار ناخوانا ممنوع است. ترکیب واژه “خروج” و “EXIT” به لاتین، طبق مقررات ملی ایران الزامی است. - خوانایی در شرایط ویژه:
اگر فضا پر از دود، مه یا گرد و غبار شود، تابلو باید همچنان قابل تشخیص باشد. استفاده از حروف درشت، کنتراست بالا و نور پس زمینه قوی این مشکل را برطرف می کند. - تطبیق با نیاز افراد کم بینا یا نابینا:
در برخی پروژه ها توصیه می شود تابلوها به صورت برجسته یا دارای علائم بریل (برای نابینایان) هم طراحی شود.
جهت گیری و مکان یابی تابلوها
یکی از مهم‌ترین عوامل شکست در روند تخلیه اضطراری ساختمان ها، نصب نادرست یا زاویه اشتباه تابلوهای خروج اضطراری است. در دستورالعمل‌های استاندارد، بر انتخاب دقیق محل نصب این تابلوها تأکید شده تا در مواقع بحرانی به‌درستی عمل کنند. تابلوهای خروج باید در ارتفاعی بین ۲ تا ۲.۵ متر از سطح زمین نصب شوند تا در دید مستقیم افراد، از نوجوان تا بزرگسال، قرار داشته باشند. مخصوصاً تابلوهایی که بالای درهای خروج یا ابتدای راهروها قرار می‌گیرند باید کاملاً موازی با خط دید نصب شوند.
علاوه بر ارتفاع، محل قرارگیری تابلوها نیز باید با دقت انتخاب شود. این تابلوها باید در مسیرهای اصلی تردد، راهروهای طولانی، پاگردها، کنار پله ها، خروجی های اضطراری و نزدیک آسانسورها نصب شوند. در بهترین حالت، فاصله بین دو تابلو نباید بیش از ۳۰ متر باشد. در نقاطی مانند پیچ ها، تقاطع ها یا چند راهی ها نیز استفاده از تابلوهای راهنمای مجهز به فلش ضروری است.
برای جلوگیری از ایجاد نقاط کور، در مسیر هایی که احتمال وجود مانع وجود دارد—مانند قفسه، ستون یا در نیمه باز—نصب تابلو در بالای سر یا استفاده از تابلوهای آویز توصیه می‌شود. همچنین در ساختمان هایی که چند مسیر خروج اضطراری دارند، باید هر مسیر به طور جداگانه و با علائم کاملاً مشخص و قابل تفکیک مشخص شود تا در لحظات بحرانی سردرگمی پیش نیاید.
در نهایت، رعایت الزامات استاندارد NFPA و مقررات ملی ساختمان، برای دریافت تأییدیه های نهایی از آتش نشانی یا شهرداری، به ویژه در پروژه های تجاری و اداری، الزامی است.
جمع بندی
بدون شک، رعایت اصول استاندارد نصب تابلوهای خروج اضطراری نه فقط یک الزام قانونی، بلکه یکی از مهم ترین وظایف حرفه ای مدیران پروژه و مالکان ساختمان است. حتی کوچک ترین اشتباه در نصب، طراحی یا روشنایی این تابلوها می تواند جان ده ها نفر را به خطر بیندازد.
پیشنهاد می شود در پروژه های ساختمانی از متخصصین دارای تاییدیه ایمنی، تابلوهای دارای نشان استاندارد و تجهیزات روشنایی باکیفیت استفاده شود. همچنین بازدید دوره ای، تست سلامت باتری تابلوها و اطمینان از عدم وجود موانع، باید به صورت منظم انجام گیرد.
سوالات متداول استاندارد نصب تابلو های خروج اضطراری
آیا ابعاد و نوع تابلو در ساختمان های مختلف متفاوت است؟
بله، بسته به نوع ساختمان (اداری، تجاری، بیمارستان، مدرسه یا مسکونی)، تعداد طبقات، متراژ راهروها و جمعیت، ابعاد تابلو، فاصله نصب و حتی شدت نور ممکن است متفاوت باشد. همیشه باید مقررات محلی و استانداردهای ملی را ملاک قرار دهید.
آیا نصب تابلوهای خروج اضطراری با برق شهری کافی است؟
خیر. حتماً تابلو باید باتری پشتیبان داشته باشد تا در صورت قطع برق، حداقل ۹۰ دقیقه روشن بماند. بسیاری از حوادث زمانی رخ می دهد که برق اصلی قطع شده است.
آیا می توان رنگ تابلو را با دکور یا سلیقه ساختمان تغییر داد؟
توصیه نمی شود. استاندارد ملی و بین المللی فقط رنگ سبز یا قرمز را برای تابلو مجاز می دانند (بسته به محل و قوانین کشور)، چرا که مغایرت رنگ با استاندارد، احتمال خطا و سردرگمی را در شرایط بحرانی افزایش می دهد.
۰ دیدگاه